بورس چیست؟ انواع بورس کدام است؟
در دنیای امروز پول، افزایش درآمد و به دنبال آن رفاه بیش‌تر از اهمیت بالایی برخوردار است که اکثر مردم دنیا برای به دست آوردن هر چه بیش‌تر آن، در تلاش مداوم هستند. چرا که افزایش هزینه‌های زندگی، کافی نبودن درآمد بسیاری از مشاغل، خواه ناخواه مردم را به فکر پیداکردن منبع جدیدی از درآمد می‌اندازد. ممکن است راه‌های کسب درآمد بسیاری برای معرفی وجود داشته باشند، اما یکی از راه‌های قانونی و مطمین کسب درآمد، «بورس» است که در این مقاله به آن می‌پردازیم.
تاریخچه پیدایش بورس
کلمه «بورس» ریشه فرانسوی دارد و به معنای کیف پول است که شکل‌گیری ساختار آن براساس تجارت بازرگانان اروپایی به وجود آمده است. تجار اروپایی برای کم کردن ضرر و زیان ناشی از تجارت خود به فکر سهیم شدن آن با افراد دیگر افتادند. به طوری که در سود و زیان حاصل از تجارت، همگی شریک باشند. البته این کار با موفقیت انجام شد و از استقبال بالایی نیز برخوردار شد. بعدها با توسعه مبادلات در اروپا به سرمایه‌های بیش‌تر و شرکای بیش‌تری نیاز شد و این امر مستوجب احداث مراکزی شد که بتوان میان سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران ارتباط برقرار کرد. اولین تجربه شکل‌گیری یک شرکت سهامی مربوط به کشور روسیه است که در سال 1353 میلادی تشکیل شد.
به روایتی دیگر تاریخچه پیدایش بورس به قرن پانزدهم میلادی بازمی‌گردد که تجار و بازرگانان در شهر بروژ بلژیک در میدانی به نام «تربورس» (TerBeurze) در مقابل خانه اشراف‌زاده‌ای به نام «واندر بورس» جمع می‌شدند و به داد و ستد پول، اوراق بهادار و کالاهای خود می‌پرداختند. به این ترتیب از آن زمان به بعد مردم به مکان‌هایی که در آن به داد و ستد مبادرت می‌کردند، «بورس» می‌گفتند. در سال 1460 میلادی اولین مرکز بورس اوراق بهادار جهان، در شهر «انورس» بلژیک تاسیس شد اما رسمیت بورس اوراق بهادار در قرن هفدهم میلادی در شهر آمستردام هلند شناخته شد. تاریخچه شکل‌گیری بورس در ایران نیز به سال 1315 شمسی برمی‌شود که کارشناسان هلندی و بلژیکی جهت تدوین مقررات آن به ایران آمده و با وجود وقفه‌هایی، بالاخره در سال 1345 قانون تشکیل بورس اوراق بهادار تهران به تصویب رسید و از 15 بهمن ماه سال 1346 به طور رسمی شروع به کار کرد.
بورس چیست؟
برای تفهیم بهتر بورس یا بورس ابتدا لازم است به توضیح واژه بازار بپردازیم. از گذشته‌های دور تاکنون انسان‌ها برای رفع نیاز و ادامه زندگی مکانی ترتیب می‌دادند که در آن به داد و ستد و یا خرید و فروش می‌پرداختند. به عبارتی دیگر هرگاه شرایطی فراهم شود که بین خریدار و فروشنده ارتباط برقرار شده و معامله‌ای صورت پذیرد بازار تشکیل شده است. در بازار دو نوع دارایی مورد معامله قرار می‌گیرد؛ «دارایی فیزیکی یا واقعی» مانند زمین، ماشین و انواع کالا، «دارایی مالی یا کاغذی» مانند سهام و اوراق مشارکت.
از طرفی دیگر در یک تقسیم‌بندی ساده اقتصادی مردم نیز به دو دسته تقسیم خواهند شد؛ دسته اول افرادی هستند که پول، سرمایه و یا پس انداز (به هر میزانی) دارند ولی توانایی راه‌اندازی یک فعالیت اقتصادی سود ده را ندارند و دسته دوم شامل افرادی می‌شود که توانایی انجام کار اقتصادی را دارند اما سرمایه کافی ندارند. در کنار این که سرمایه همه مردم با هم برابر نیست و هر کدام اهداف متفاوتی(کوتاه مدت و بلندمدت) دارند، بورس بازاری است که همه این تفاوت‌ها را در نظر می‌گیرد.
بنابراین بورس به عنوان یک نهاد سازمان یافته، بازاری است که در آن دارایی‌های متفاوت با اهداف متفاوت، خرید و فروش می‌شوند و یکی از مهم‌ترین ارکان اساسی بازار سرمایه شناخته می‌شود. شفافیت بازار، مدیریت انتقال ریسک، کشف قیمت، ایجاد بازار رقابتی و مهم‌تر از همه جمع‌آوری سرمایه و پس‌اندازهای اندک برای تامین سرمایه فعالیت‌های اقتصادی از مهم‌ترین کاربردهای بورس به شمار می‌آیند. در بورس قوانین و مقرراتی وجود دارد که منافع سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران را حفظ می‌کند. به عبارت دیگر بورس سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران را گرد هم می‌آورد تا هر دو با توجه به توانایی‌ها و دارایی‌های خود موجب منفعت دو طرف شوند.
انواع بورس
همان‌طورکه پیش‌تر اشاره شد در بورس دارایی‌های مختلفی مورد معامله قرار می‌گیرد و بر همین اساس بورس به 3دسته کلی تقسیم می‌شود:
بورس کالا (Commodity Exchange) :
همان‌طور که پیداست به بازاری که در آن خرید و فروش کالا(دارایی فیزیکی) صورت می‌گیرد، «بورس کالا» گفته می‌شود. به این ترتیب که فروشندگان کالای خود را عرضه کرده و پس از بررسی‌های کارشناسی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان، کالای مورد نظر به خریداران ارایه می‌شود. در بورس کالا معمولا مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار می‌گیرد و هر بورس کالا به نام کالایی که در آن مورد معامله قرار می‌گیرد، نام‌گذاری می‌شود. مانند بورس نفت، گندم، زعفران و... . به عبارتی هر آن چیزی که در زمینه فلزات و مواد معدنی (کانی‌ها)، انرژی و محصولات کشاورزی مورد مبادله قرار می‌گیرد در زمره بورس کالایی می‌گنجد.
بورس اوراق بهادار :
بورس اوراق بهادار بازاری منسجم و رسمی است که در آن دارایی‌هایی چون سهام، اوراق مشارکت و... زیر نظر قوانین خاص و معین معامله می‌شوند. اکثریت سرمایه‌گذاران در این بخش از بورس فعال هستند. شرکت‌های سهامی عام تنها در صورت داشتن شرایط مد نظر سازمان بورس(استانداردها و الزامات خاص سازمان بورس) می‌توانند وارد بورس شوند که این امر موجب شده که اطلاعات این بازارها نسبت به سایر بازارها از شفافیت بیش‌تری برخوردار باشند. البته شرکت‌هایی که امکان ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند می‌توانند وارد بازار فرابورس شوند.
بورس انرژی:
بورس انرژی فعالیت خود را به طور رسمی از سال 1391 آغاز کرده است. این بازار که محلی برای معاملات حامل‌های انرژی است با هدف تشکیل بازار منسجم، قانونمند و رقابتی جهت کشف قیمت حامل‌های انرژی پایه‌گذاری شده و مرجعی برای قیمت‌گذاری‌های انرژی در سطح منطقه است. منظور از حامل‌های انرژی نفت، مشتقات نفتی، برق، گاز طبیعی، زغال سنگ و.... است.
انجام معامله در بورس انرژی از شرایط ویژه‌ای برخوردار است به طوری‌که حتی مدارک لازم برای دریافت کد معاملاتی آن بسیار متفاوت‌تر از مدارک لازم برای دریافت کد بورسی و معاملات سهام و اوراق بهادار است. بورس انرژی به دو بخش «فیزیکی» و «مشتقه» تقسیم می‌شود که هریک ویژگی‌های خاص خود را دارند. در بازار فیزیکی بورس انرژی، کالاهایی که پایه انرژی دارند مورد معامله قرار می‌گیرند مانند نفت، گاز، بنزین و...، در صورتی که در بازار مشتقه آن اوراق مبتنی بر کالا مثل قراردادهای مشتقه و اوراق سلف موازی داد و ستد می‌شود.
بورس ارز (Forex) :
در بورس ارز، همان‌طور که از نام آن پیداست به خرید و فروش پول کشورهای دیگر (ارز) پرداخته می‌شود. البته این نوع بورس در ایران فعال نیست اما در بسیاری از کشورهای توسعه یافته وجود دارد و از پیشرفت چشمگیری برخوردار است.
سخن پایانی
تا چند دهه گذشته اکثر مردم به علت عدم آشنایی با سایر روش‌های سرمایه‌گذاری تنها راه پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری کردن را نگه‌داری پول در بانک می‌دانستند. اما امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی مردم به دنبال راه‌هایی برای کسب درآمد و رفاه بیش‌تر هستند. در این مقاله سعی کردیم به شکل مقدماتی به معرفی بورس، تاریخچه پیدایش آن و انواع بورس به عنوان یک راه مطمین و سودآور جهت سرمایه‌گذاری بپردازیم. درواقع بورس اوراق بهادار این امکان را فراهم می‌کند تا هر فرد به میزان دارایی و سرمایه‌ای که دارد در یک یا چند شرکت بزرگ سرمایه‌گذاری کند و در سود حاصل از آن شریک شود.
تاریخچه پیدایش بورس
کلمه «بورس» ریشه فرانسوی دارد و به معنای کیف پول است که شکل‌گیری ساختار آن براساس تجارت بازرگانان اروپایی به وجود آمده است. تجار اروپایی برای کم کردن ضرر و زیان ناشی از تجارت خود به فکر سهیم شدن آن با افراد دیگر افتادند. به طوری که در سود و زیان حاصل از تجارت، همگی شریک باشند. البته این کار با موفقیت انجام شد و از استقبال بالایی نیز برخوردار شد. بعدها با توسعه مبادلات در اروپا به سرمایه‌های بیش‌تر و شرکای بیش‌تری نیاز شد و این امر مستوجب احداث مراکزی شد که بتوان میان سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران ارتباط برقرار کرد. اولین تجربه شکل‌گیری یک شرکت سهامی مربوط به کشور روسیه است که در سال 1353 میلادی تشکیل شد.
به روایتی دیگر تاریخچه پیدایش بورس به قرن پانزدهم میلادی بازمی‌گردد که تجار و بازرگانان در شهر بروژ بلژیک در میدانی به نام «تربورس» (TerBeurze) در مقابل خانه اشراف‌زاده‌ای به نام «واندر بورس» جمع می‌شدند و به داد و ستد پول، اوراق بهادار و کالاهای خود می‌پرداختند. به این ترتیب از آن زمان به بعد مردم به مکان‌هایی که در آن به داد و ستد مبادرت می‌کردند، «بورس» می‌گفتند. در سال 1460 میلادی اولین مرکز بورس اوراق بهادار جهان، در شهر «انورس» بلژیک تاسیس شد اما رسمیت بورس اوراق بهادار در قرن هفدهم میلادی در شهر آمستردام هلند شناخته شد. تاریخچه شکل‌گیری بورس در ایران نیز به سال 1315 شمسی برمی‌شود که کارشناسان هلندی و بلژیکی جهت تدوین مقررات آن به ایران آمده و با وجود وقفه‌هایی، بالاخره در سال 1345 قانون تشکیل بورس اوراق بهادار تهران به تصویب رسید و از 15 بهمن ماه سال 1346 به طور رسمی شروع به کار کرد.
بورس چیست؟
برای تفهیم بهتر بورس یا بورس ابتدا لازم است به توضیح واژه بازار بپردازیم. از گذشته‌های دور تاکنون انسان‌ها برای رفع نیاز و ادامه زندگی مکانی ترتیب می‌دادند که در آن به داد و ستد و یا خرید و فروش می‌پرداختند. به عبارتی دیگر هرگاه شرایطی فراهم شود که بین خریدار و فروشنده ارتباط برقرار شده و معامله‌ای صورت پذیرد بازار تشکیل شده است. در بازار دو نوع دارایی مورد معامله قرار می‌گیرد؛ «دارایی فیزیکی یا واقعی» مانند زمین، ماشین و انواع کالا، «دارایی مالی یا کاغذی» مانند سهام و اوراق مشارکت.
از طرفی دیگر در یک تقسیم‌بندی ساده اقتصادی مردم نیز به دو دسته تقسیم خواهند شد؛ دسته اول افرادی هستند که پول، سرمایه و یا پس انداز (به هر میزانی) دارند ولی توانایی راه‌اندازی یک فعالیت اقتصادی سود ده را ندارند و دسته دوم شامل افرادی می‌شود که توانایی انجام کار اقتصادی را دارند اما سرمایه کافی ندارند. در کنار این که سرمایه همه مردم با هم برابر نیست و هر کدام اهداف متفاوتی(کوتاه مدت و بلندمدت) دارند، بورس بازاری است که همه این تفاوت‌ها را در نظر می‌گیرد.
بنابراین بورس به عنوان یک نهاد سازمان یافته، بازاری است که در آن دارایی‌های متفاوت با اهداف متفاوت، خرید و فروش می‌شوند و یکی از مهم‌ترین ارکان اساسی بازار سرمایه شناخته می‌شود. شفافیت بازار، مدیریت انتقال ریسک، کشف قیمت، ایجاد بازار رقابتی و مهم‌تر از همه جمع‌آوری سرمایه و پس‌اندازهای اندک برای تامین سرمایه فعالیت‌های اقتصادی از مهم‌ترین کاربردهای بورس به شمار می‌آیند. در بورس قوانین و مقرراتی وجود دارد که منافع سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران را حفظ می‌کند. به عبارت دیگر بورس سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران را گرد هم می‌آورد تا هر دو با توجه به توانایی‌ها و دارایی‌های خود موجب منفعت دو طرف شوند.
انواع بورس
همان‌طورکه پیش‌تر اشاره شد در بورس دارایی‌های مختلفی مورد معامله قرار می‌گیرد و بر همین اساس بورس به 3دسته کلی تقسیم می‌شود:
بورس کالا (Commodity Exchange) :
همان‌طور که پیداست به بازاری که در آن خرید و فروش کالا(دارایی فیزیکی) صورت می‌گیرد، «بورس کالا» گفته می‌شود. به این ترتیب که فروشندگان کالای خود را عرضه کرده و پس از بررسی‌های کارشناسی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان، کالای مورد نظر به خریداران ارایه می‌شود. در بورس کالا معمولا مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار می‌گیرد و هر بورس کالا به نام کالایی که در آن مورد معامله قرار می‌گیرد، نام‌گذاری می‌شود. مانند بورس نفت، گندم، زعفران و... . به عبارتی هر آن چیزی که در زمینه فلزات و مواد معدنی (کانی‌ها)، انرژی و محصولات کشاورزی مورد مبادله قرار می‌گیرد در زمره بورس کالایی می‌گنجد.
بورس اوراق بهادار :
بورس اوراق بهادار بازاری منسجم و رسمی است که در آن دارایی‌هایی چون سهام، اوراق مشارکت و... زیر نظر قوانین خاص و معین معامله می‌شوند. اکثریت سرمایه‌گذاران در این بخش از بورس فعال هستند. شرکت‌های سهامی عام تنها در صورت داشتن شرایط مد نظر سازمان بورس(استانداردها و الزامات خاص سازمان بورس) می‌توانند وارد بورس شوند که این امر موجب شده که اطلاعات این بازارها نسبت به سایر بازارها از شفافیت بیش‌تری برخوردار باشند. البته شرکت‌هایی که امکان ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند می‌توانند وارد بازار فرابورس شوند.
بورس انرژی:
بورس انرژی فعالیت خود را به طور رسمی از سال 1391 آغاز کرده است. این بازار که محلی برای معاملات حامل‌های انرژی است با هدف تشکیل بازار منسجم، قانونمند و رقابتی جهت کشف قیمت حامل‌های انرژی پایه‌گذاری شده و مرجعی برای قیمت‌گذاری‌های انرژی در سطح منطقه است. منظور از حامل‌های انرژی نفت، مشتقات نفتی، برق، گاز طبیعی، زغال سنگ و.... است.
انجام معامله در بورس انرژی از شرایط ویژه‌ای برخوردار است به طوری‌که حتی مدارک لازم برای دریافت کد معاملاتی آن بسیار متفاوت‌تر از مدارک لازم برای دریافت کد بورسی و معاملات سهام و اوراق بهادار است. بورس انرژی به دو بخش «فیزیکی» و «مشتقه» تقسیم می‌شود که هریک ویژگی‌های خاص خود را دارند. در بازار فیزیکی بورس انرژی، کالاهایی که پایه انرژی دارند مورد معامله قرار می‌گیرند مانند نفت، گاز، بنزین و...، در صورتی که در بازار مشتقه آن اوراق مبتنی بر کالا مثل قراردادهای مشتقه و اوراق سلف موازی داد و ستد می‌شود.
بورس ارز (Forex) :
در بورس ارز، همان‌طور که از نام آن پیداست به خرید و فروش پول کشورهای دیگر (ارز) پرداخته می‌شود. البته این نوع بورس در ایران فعال نیست اما در بسیاری از کشورهای توسعه یافته وجود دارد و از پیشرفت چشمگیری برخوردار است.
سخن پایانی
تا چند دهه گذشته اکثر مردم به علت عدم آشنایی با سایر روش‌های سرمایه‌گذاری تنها راه پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری کردن را نگه‌داری پول در بانک می‌دانستند. اما امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی مردم به دنبال راه‌هایی برای کسب درآمد و رفاه بیش‌تر هستند. در این مقاله سعی کردیم به شکل مقدماتی به معرفی بورس، تاریخچه پیدایش آن و انواع بورس به عنوان یک راه مطمین و سودآور جهت سرمایه‌گذاری بپردازیم. درواقع بورس اوراق بهادار این امکان را فراهم می‌کند تا هر فرد به میزان دارایی و سرمایه‌ای که دارد در یک یا چند شرکت بزرگ سرمایه‌گذاری کند و در سود حاصل از آن شریک شود.
