مقایسه معاملات آتی کالا و آتی سبد سهام ( آتی شاخص)
ابتدا به تعریف هرکدام به طور جداگانه می پردازیم؛ هدف از بیان تفاوت‌های 2بازار، کمک به درک و شناخت راحت‌تر بازار آتی سبد سهام است.
قرارداد آتی سبد سهام، قراردادی 2طرفه است که طبق آن، خریدار و فروشنده تعهد می‌کنند سهام پایه قرارداد را به قیمت مشخص و در تاریخ معینی در آینده معامله کنند.
به‌عبارت‌دیگر، قراردادی است که برای معامله دسته‌ای از سهام مشخص با تعداد مشخص در تاریخی معین (سررسید) بسته می‌شود. قرارداد آتی سهام، به‌طور هم‌زمان از ویژگی‌های سهام و قراردادهای آتی برخوردار است.
معاملات قراردادهای آتی کالا حدود ۱۰سال است که از طرف شرکت بورس کالا در ایران معرفی و راه‌اندازی شده است. از آذر سال ۱۳۹۷ نیز قراردادهای آتی سبد سهام در بستر سامانه معاملات سهام آغاز به کار کرد.
به لحاظ ماهیت شباهت‌های زیادی بین قراردادهای آتی کالا و آتی سبد سهام (آتی شاخص) وجود دارد. در واقع کسانی که با قراردادهای آتی کالا آشنایی دارند، به راحتی می‌توانند در قراردادهای آتی شاخص نیز اقدام به معامله نمایند.
لازم به ذکر است تفاوت‌هایی بین 2قرارداد آتی کالا و آتی سبد سهام به لحاظ مشخصات قرارداد و بستر معاملات وجود دارد که در ادامه به این تفاوت‌ها پرداخته می‌شود. هدف از بیان تفاوت‌های 2بازار، کمک به درک و شناخت راحت تر بازار آتی سبد سهام است.
معاملات آتی چیست؟
قرارداد آتی یعنی الان ما اقدام به خرید کالایی می‌کنیم اما تصمیم نداریم که همین الان کالا را تحویل بگیریم و در واقع می‌خواهیم چند ماه بعد کالا را تحویل گرفته و پول آن را بپردازیم، بنابراین به قراردادی که طی آن کالایی را اکنون و با قیمت مشخصی خریداری کنیم اما تحویل و پرداخت وجه آن در آینده صورت می‌گیرد، قرارداد آتی می‌‌‌گویند.
در این قرارداد طرفین متعهد به تحویل کالا و پرداخت وجه آن در تاریخ مشخصی در آینده هستند وبرای تضمین انجام تعهد باید خریدار و فروشنده هر کدام مبلغی را نزد شخص امینی (بورس کالا) قرار دهند.
جالب است بدانید که قرارداد آتی قراردادی 2طرفه است و می‌توانیم بدون در اختیار داشتن کالا همین الان کالا با مشخصات معین را بفروشیم و در آینده (پس از چند ماه) آن را با قیمتی که اکنون توافق کردیم تحویل بدیم و پول آن را دریافت کنیم.
این نوع معامله برای کسانی که قصد دارند ریسک خود را کم کنند بسیار مناسب است مثل کشاورزان و تولیدکنندگان موادغذایی.
کشاورز می‌خواهد مطمین شود در فصل برداشت محصول از نوسان قیمت در امان باشد و کارخانه هم برای برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی نیاز دارد مقدار و قیمت خریدهای آینده خود را مشخص کند.
معاملات آتی کالا در جهان طرفداران زیادی دارد چرا که این بازار منافع خریدار و فروشنده کالا را تامین کرده و فرصت کسب سود را برای نوسان‌گیران نیز فراهم می‌کند.
در واقع فعالان این بازار به سه دسته تقسیم می‌شوند:
خریداران کالا
کسانی که به کالایی (مثلا سکه) در آینده نیاز دارند، امروز در بازار آتی با قیمت معین پیش خرید می‌کنند.
فروشندگان کالا
کسانی که قصد دارند در آینده کالا (سکه‌های) خود را بفروش برسانند، امروز می‌توانند به قیمت معین برای ماه دلخواه در آینده پیش فروش کنند.
نوسانگیرها
کسانی که قصد خرید و فروش فیزیکی اصل کالا (سکه) را ندارند، بلکه می‌خواهند با پیش‌بینی درست روند قیمت کالا (سکه) سود سرشاری بدست آورند.
بازار آتی به رونق اقتصاد کمک زیادی می‌کند. زیرا هم تولید کننده و مصرف کننده می‌توانند ریسک خود را کاهش دهند و هم کسانی که مایلند با ریسک بالاتر سودهای کلان کسب کنند می‌توانند با معاملات قانونی و مطمین به هدف خود برسند.
یکی از ویژگی بازارهای جهانی دوطرفه بودن آن است؛ یعنی معامله‌گر علاوه بر موقعیت خرید در موقعیت فروش هم میتواند کسب سود کند.
با توجه به سابقه معاملات بورس کالا در بازار بورس ایران و ابراز علاقه‌مندی برخی فعالان بازار سرمایه به این سبک از معاملات در بخش سهام، امکان معاملات آتی سبد سهام یا آتی شاخص در بازار ایران نیز از تاریخ ۲۵ آذرماه ۱۳۹۷ ایجاد شد.
در حال حاضر در بازار بورس تهران نمادهایی مانند جسی (آتی شاخص ۳۰ شرکت بزرگ)، جبانک (آتی شاخص بانک ها)، جنفت (آتی شاخص فرآورده نفتی) و … قابل معامله است.
ساعات معاملات آتی کالا و آتی سبد سهام
در بازار آتی کالا جلسه معاملاتی از ساعت ۱۰:۰۰ آغاز می‌شود و تا ساعت ۱۷:۰۰ ادامه دارد.
لازم به ذکر است دوره پیش گشایش معاملات آتی کالا از ساعت ۱۰:۰۰ الی ۱۰:۳۰ دقیقه است. در این بازه مشتری میتواند نسبت به ثبت، ویرایش و حذف درخواست اقدام نماید اما معامله ای صورت نمی‌گیرید. راس ساعت ۱۰:۳۰ دقیقه نیز مچینگ اتفاق می افتد.
بازار آتی کالا شامل دوره پایانی است که مدت آن ۵ دقیقه پایان بازار (از ساعت ۱۶:۵۵ الی ۱۷:۰۰ ) است. در این دوره حذف سفارش، یا ثبت سفارش جدید مجاز نیست.
بنابراین کل جلسه معاملاتی آتی کالا در روزهای شنبه تا چهارشنبه ۷ ساعت است.
در روزهای پنجشنبه بازار آتی کالا از ساعت ۱۰:۰۰ الی ۱۶:۰۰ برگزار می‌شود.
در بازار آتی سبد سهام، جلسه معاملاتی مانند بازار معاملات سهام و اوراق بهادار در روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۸:۳۰ شروع شده و راس ساعت ۱۲:۳۰ پایان می‌یابد.
دوره پیش گشایش این بازار از ساعت ۸:۳۰ الی ۹:۰۰ است که در آن معامله‌ای اتفاق نمی‌افتد و فقط امکان ثبت، ویرایش و حذف سفارش وجود دارد.
بنابراین کل جلسه معاملاتی آتی سهام ۴ساعت است. همچنین روزهای پنجشنبه معاملات آتی سبد سهام برگزار نمی‌شود.
جلسه معاملاتی آتی سبد سهام، دوره پایانی ندارد.
کد معاملاتی بازار آتی
سرمایه گذاران برای فعالیت در بازار آتی کالا می بایست کد معاملات ابزار مشتقه کالا دریافت نمایند. در حالیکه برای فعالیت در بازار آتی سبد سهام تنها نیاز به اخذ کد بورسی است. فعالان می توانند با کد بورسی خود اقدام به خرید و فروش در بازار آتی سبدسهام نمایند.
براساس ماده ۸ دستورالعمل معاملات قراردادهای آتی، بورس میتواند در مورد تعداد کارگزارانی که یک مشتری میتواند از طریق آنها معامله کند، محدودیت تعیین نماید.
درحال حاضر، در بازار آتی هر مشتری صرفا میتواند نزد یک کارگزاری اقدام به کدگیری نماید و در صورتی که قصد همکاری با کارگزاری دیگری را داشته باشد، میتواند کد آتی خود را به شرط آنکه موقعیت باز نداشته باشد، از کارگزاری مبدا به کارگزاری مقصد انتقال دهد.
اما برای معاملات آتی سبد سهام این محدودیت وجود ندارد و فعالان می توانند از طریق کارگزاری‌های متفاوت اقدام به کدگیری و انجام معامله نمایند.
حساب های بانکی
در بازار آتی کالا داشتن 2حساب الزامی است: یکی حساب عملیاتی (در اختیار بورس) و دیگری حساب پشتیبان (حساب شخصی).
در واقع در این بازار همواره موجودی در حساب خود معامله گر قراردارد. البته معامله گر حق برداشت از حساب عملیاتی را ندارد و بورس آن حساب را مسدود می‌کند.
معامله گر برای برداشت از حساب باید درخواست خود را به کارگزاری داده و سپس بورس در خواست انتقال وجه را از حساب عملیاتی به حساب شخصی فرد تایید نماید.
لازم به ذکر است حساب‌های معرفی شده برای معاملات آتی کالا باید از نوع حساب های قرض الحسنه یا کوتاه مدت عادی بانک سامان یا بانک ملت باشد.
لذا معامله گران نمی‌توانند نوع دیگری حساب را انتخاب کنند یا شماره حساب مربوط به سایز بانک ها را اعلام نمایند.
اما در بازار آتی سبد سهام تنها نیاز به یک حساب عملیاتی است. در واقع معامله گر موجودی را به حساب کارگزار واریز می نماید و هنگام برداشت از حساب، موجودی از حساب کارگزار به حساب عملاتی وی واریز می شود.
لازم به ذکر است حسابی که برای معاملات آتی سبد سهام معرفی می‌شود میتواند شماره حساب از هر بانکی که مورد تایید کارگزاری است باشد.
در بازار آتی کالا برای هر قرارداد یک اندازه قرارداد تعریف می شود. به طور مثال اندازه قرارداد برای آتی سکه ، ۱۰ سکه بود یعنی با خرید یک حجم از قرارداد آتی سکه در واقع ۱۰ عدد سکه خریداری می شد. یا در قراردادهای آتی انواع زعفران اندازه قرارداد ۱۰۰ گرم است. یعنی برای خرید یک کیلو زعفران باید در بازار آتی ۱۰ قرارداد خرید گرفته شود.
در بازار آتی سبد سهام نیز هر نماد طبق قرارداد مشخصات قرارداد، اندازه قرارداد مشخصی دارد.
در مشخصات قرارداد، تعداد سهامی که هر فرد برای یک قرارداد می بایست تحویل بدهد مشخص شده است. در واقع هر فرد با خرید یا فروش یک قرارداد آتی سبد سهام به تعدادی که در مشخصات قرارداد (سهام پایه) ذکر شده است سهم تحویل می گیرد و یا می دهد.
حداکثر حجم هر سفارش در معاملات آتی
حداکثر حجم هر سفارش در قراردادهای آتی کالا برابر با ۲۵ قرارداد است . البته سامانه آنلاین به لحاظ نرم افزاری طوری طراحی شده است که معامله‌گران می‌توانند هر تعداد حجم را به عنوان سفارش در سیستم ثبت نمایند. اما سامانه به طور اتوماتیک این سفارش را به تعدادی سفارش ۲۵ تایی و یا کمتر تبدیل می‌کند و برای بورس ارسال می‌نماید.
در قراردادهای آتی سبد سهام حداکثر حجم هر سفارش ۱۰۰ قرارداد است.
کارمزد معاملات قراردادهای آتی
در بازار آتی کالا تا نیمه اول سال ۹۷ کارمزدها به صورت مقدار ثابت بود. اما در حال حاضر کارمزد معاملات قراردادهای آتی کالا (زعفران) برابر با ۰.۰۰۰۶۸ ارزش قرارداد است.
در معاملات آتی سبد سهام کارمزد معاملات برابر با ۰.۰۰۱ ارزش قرارداد است. البته در حال حاضر سازمان بورس از حق نظارت خود برای توسعه و رونق بازار صرف نظر کرده است. اگر بازار آتی سبد سهام رونق بگیرد حق نظارت سازمان به کارمزد معاملات اضافه خواهد شد. این میزان توسط سازمان مشخص خواهد شد.
حداقل تغییر قیمت
در بازار آتی کالا (زعفران) حداقل تغییر قیمت برابر با ۱۰۰ ریال ( ۱۰ تومان) است. اما در بازار آتی سبد سهام حداقل تغییر قیمت ۱ ریال است.
در واقع در بازار آتی کالا معامله گر تنها اعداد مضرب ۱۰ (در بازه قیمت های مجاز) را میتواند به عنوان قیمت سفارش در سیستم ثبت نماید. اما در بازار آتی سبد سهام معامله گر می تواند تمامی اعداد مضرب ۱ ریال را وارد سامانه نماید.
وجه تضمین در بازار آتی
در بازار آتی کالا وجه تضمین از طریق اطلاعیه های بورس کالا به میزان مشخصی اعلام می شود. این میزان برای همیشه ثابت نیست و با تغییر در قیمت قراردادهای آتی برای ۵ روز متوالی، میزان آن تغییر می کند.
در واقع اگر ۵ روز متوالی قیمت قراردادهای آتی کالا از میزان وجه تضمین تعیین شده توسط بورس کالا بیشتر باشد وجه تضمین افزایش می یاید و بالعکس.
بر اساس تغییرات قیمت قراردادهای آتی کالا، ممکن است طی یک ماه مقدار وجه تضمین ثابت باشد. در واقع معامله گران آتی کالا برای اخذ موقعیت در هر قیمتی، مقدار ثابتی را پرداخت می نمایند.
اما در بازار آتی سبد سهام وجه تضمین به صورت ۲۰ درصد ارزش معامله در نظر گرفته می شود. به بیان دیگر طی یک جلسه معاملاتی با تغییر قیمت خرید یا فروش مقدار وجه تضمین نیز تغییر می کند. یعنی با هر قیمتِ معامله ای وجه تضمین تغییر می نماید.
گفتنی است در هر دو بازار وجه تضمین تقریبا ۲۰ درصد ارزش قرارداد است. با این تفاوت که در بازار آتی سبد سهام وجه تضمین دقیقا برابر با ۲۰ درصد ارزش معامله است اما در بازار آتی کالا وجه تضمین حدود ۲۰ درصد ارزش قرارداد است.
حداقل وجه تضمین در معاملات آتی
حداقل وجه تضمین در قراردادهای آتی کالا برابر با ۷۰ درصد وجه تضمین اولیه است. در حالیکه در قراردادهای آتی سبد سهام حداقل وجه تضمین برابر با ۷۰ درصد وجه تضمین لازم (نه وجه تضمین اولیه) می باشد.
نکته: وجه تضمین لازم هر روز به صورت ۲۰ درصد ارزش قرارداد بر اساس قیمت تسویه (پایانی) اعلام می‌شود. در بازار آتی کالا مفهومی تحت عنوان وجه تضمین لازم وجود ندارد.
دارایی پایه
در بازار آتی کالا دارایی یک کالا با استانداردی مشخص است. در بازار آتی سبد سهام دارایی پایه، سبدی از سهام مختلف است.
قیمت مبنای نقدی
برای ارزش گذاری قراردادهای آتی معامله گران قیمت نقدی دارایی پایه را به عنوان قیمت مبنا در نظر می گیرند.
قیمت مبنای نقدی در بازار آتی کالا همان قیمت نقدی کالا در بازار است. به طور مثال قیمت نقدی زعفران در بازار یا قیمت گواهی سپرده زعفران در بورس مبنای قیمت نقدی قراردادهای آتی زعفران در نظر گرفته می‌شود.
در بازار آتی سبد سهام، قرارداد آتی بر روی سبدی از سهام که متناظر با یک شاخص مشخص است تعریف می شود. بنابراین محاسبه ارزش سبد سهام (دارایی پایه) در هر لحظه کاری دشوار است.
با این حال به دلیل یکسان بودن بازدهی سبد سهام با بازدهی شاخص متناظر، می توان قیمت مبنای نقدی قرارداد آتی سبد سهام را برابر با مقدار شاخص متناظر در نظر گرفت.
یعنی ازرشگذاری قرارداد آتی سبد سهام بر اساس مقدار شاخص مربوط به آن قرارداد صورت می‌گیرد.
قیمت تسویه در بازار آتی
طبق دستورالعمل بورس، نحوه محاسبه قیمت تسویه در بازار آتی سبد سهام دقیقاً برابر با نحوه محاسبه آن در بازار آتی کالا است.
در بازار آتی چنانچه حجم معاملات نیم ساعت پایانی مساوی یا بیشتر از ۲۰ درصد حجم کل معاملات جلسه معاملاتی باشد، آنگاه قیمت تسویه بر اساس میانگین موزون قیمت‌های معامله شده در نیم ساعت پایانی محاسبه می‌شود.
اما اگر حجم معاملات در نیم ساعت پایانی کمتر از ۲۰ درصد حجم کل معاملات باشد، قیمت تسویه بر اساس میانگین موزون قیمت‌های معامله شده در یک ساعت پایانی جلسه معاملاتی محاسبه می‌شود.
به شرطی که حجم معاملات در یک ساعت پایانی بیش از ۲۰ درصد حجم کل معاملات انجام شده باشد. در غیر این صورت میانگین موزون قیمت کل معاملات انجام شده طی جلسه معاملاتی، ملاک محاسبه قیمت تسویه قرار می‌گیرد.
اما به دلیل محدودیت‌های زیر ساختی در حال حاضر قیمت تسویه در بازار آتی سبد سهام به صورت میانگین موزون قیمت معاملات انجام شده طی جلسه معاملاتی محاسبه می‌شود.
دامنه نوسان
دامنه نوسان در هر دو بازار آتی کالا و آتی سبد سهام یکسان و برابر با۵±است.
برای کسب اطلاعات بیشتر فیلم‌های آموزشی زیر را مشاهده کنید
https://www.aparat.com/playlist/7699010
قرارداد آتی سبد سهام، قراردادی 2طرفه است که طبق آن، خریدار و فروشنده تعهد می‌کنند سهام پایه قرارداد را به قیمت مشخص و در تاریخ معینی در آینده معامله کنند.
به‌عبارت‌دیگر، قراردادی است که برای معامله دسته‌ای از سهام مشخص با تعداد مشخص در تاریخی معین (سررسید) بسته می‌شود. قرارداد آتی سهام، به‌طور هم‌زمان از ویژگی‌های سهام و قراردادهای آتی برخوردار است.
معاملات قراردادهای آتی کالا حدود ۱۰سال است که از طرف شرکت بورس کالا در ایران معرفی و راه‌اندازی شده است. از آذر سال ۱۳۹۷ نیز قراردادهای آتی سبد سهام در بستر سامانه معاملات سهام آغاز به کار کرد.
به لحاظ ماهیت شباهت‌های زیادی بین قراردادهای آتی کالا و آتی سبد سهام (آتی شاخص) وجود دارد. در واقع کسانی که با قراردادهای آتی کالا آشنایی دارند، به راحتی می‌توانند در قراردادهای آتی شاخص نیز اقدام به معامله نمایند.
لازم به ذکر است تفاوت‌هایی بین 2قرارداد آتی کالا و آتی سبد سهام به لحاظ مشخصات قرارداد و بستر معاملات وجود دارد که در ادامه به این تفاوت‌ها پرداخته می‌شود. هدف از بیان تفاوت‌های 2بازار، کمک به درک و شناخت راحت تر بازار آتی سبد سهام است.
معاملات آتی چیست؟
قرارداد آتی یعنی الان ما اقدام به خرید کالایی می‌کنیم اما تصمیم نداریم که همین الان کالا را تحویل بگیریم و در واقع می‌خواهیم چند ماه بعد کالا را تحویل گرفته و پول آن را بپردازیم، بنابراین به قراردادی که طی آن کالایی را اکنون و با قیمت مشخصی خریداری کنیم اما تحویل و پرداخت وجه آن در آینده صورت می‌گیرد، قرارداد آتی می‌‌‌گویند.
در این قرارداد طرفین متعهد به تحویل کالا و پرداخت وجه آن در تاریخ مشخصی در آینده هستند وبرای تضمین انجام تعهد باید خریدار و فروشنده هر کدام مبلغی را نزد شخص امینی (بورس کالا) قرار دهند.
جالب است بدانید که قرارداد آتی قراردادی 2طرفه است و می‌توانیم بدون در اختیار داشتن کالا همین الان کالا با مشخصات معین را بفروشیم و در آینده (پس از چند ماه) آن را با قیمتی که اکنون توافق کردیم تحویل بدیم و پول آن را دریافت کنیم.
این نوع معامله برای کسانی که قصد دارند ریسک خود را کم کنند بسیار مناسب است مثل کشاورزان و تولیدکنندگان موادغذایی.
کشاورز می‌خواهد مطمین شود در فصل برداشت محصول از نوسان قیمت در امان باشد و کارخانه هم برای برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی نیاز دارد مقدار و قیمت خریدهای آینده خود را مشخص کند.
معاملات آتی کالا در جهان طرفداران زیادی دارد چرا که این بازار منافع خریدار و فروشنده کالا را تامین کرده و فرصت کسب سود را برای نوسان‌گیران نیز فراهم می‌کند.
در واقع فعالان این بازار به سه دسته تقسیم می‌شوند:
خریداران کالا
کسانی که به کالایی (مثلا سکه) در آینده نیاز دارند، امروز در بازار آتی با قیمت معین پیش خرید می‌کنند.
فروشندگان کالا
کسانی که قصد دارند در آینده کالا (سکه‌های) خود را بفروش برسانند، امروز می‌توانند به قیمت معین برای ماه دلخواه در آینده پیش فروش کنند.
نوسانگیرها
کسانی که قصد خرید و فروش فیزیکی اصل کالا (سکه) را ندارند، بلکه می‌خواهند با پیش‌بینی درست روند قیمت کالا (سکه) سود سرشاری بدست آورند.
بازار آتی به رونق اقتصاد کمک زیادی می‌کند. زیرا هم تولید کننده و مصرف کننده می‌توانند ریسک خود را کاهش دهند و هم کسانی که مایلند با ریسک بالاتر سودهای کلان کسب کنند می‌توانند با معاملات قانونی و مطمین به هدف خود برسند.
یکی از ویژگی بازارهای جهانی دوطرفه بودن آن است؛ یعنی معامله‌گر علاوه بر موقعیت خرید در موقعیت فروش هم میتواند کسب سود کند.
با توجه به سابقه معاملات بورس کالا در بازار بورس ایران و ابراز علاقه‌مندی برخی فعالان بازار سرمایه به این سبک از معاملات در بخش سهام، امکان معاملات آتی سبد سهام یا آتی شاخص در بازار ایران نیز از تاریخ ۲۵ آذرماه ۱۳۹۷ ایجاد شد.
در حال حاضر در بازار بورس تهران نمادهایی مانند جسی (آتی شاخص ۳۰ شرکت بزرگ)، جبانک (آتی شاخص بانک ها)، جنفت (آتی شاخص فرآورده نفتی) و … قابل معامله است.
ساعات معاملات آتی کالا و آتی سبد سهام
در بازار آتی کالا جلسه معاملاتی از ساعت ۱۰:۰۰ آغاز می‌شود و تا ساعت ۱۷:۰۰ ادامه دارد.
لازم به ذکر است دوره پیش گشایش معاملات آتی کالا از ساعت ۱۰:۰۰ الی ۱۰:۳۰ دقیقه است. در این بازه مشتری میتواند نسبت به ثبت، ویرایش و حذف درخواست اقدام نماید اما معامله ای صورت نمی‌گیرید. راس ساعت ۱۰:۳۰ دقیقه نیز مچینگ اتفاق می افتد.
بازار آتی کالا شامل دوره پایانی است که مدت آن ۵ دقیقه پایان بازار (از ساعت ۱۶:۵۵ الی ۱۷:۰۰ ) است. در این دوره حذف سفارش، یا ثبت سفارش جدید مجاز نیست.
بنابراین کل جلسه معاملاتی آتی کالا در روزهای شنبه تا چهارشنبه ۷ ساعت است.
در روزهای پنجشنبه بازار آتی کالا از ساعت ۱۰:۰۰ الی ۱۶:۰۰ برگزار می‌شود.
در بازار آتی سبد سهام، جلسه معاملاتی مانند بازار معاملات سهام و اوراق بهادار در روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۸:۳۰ شروع شده و راس ساعت ۱۲:۳۰ پایان می‌یابد.
دوره پیش گشایش این بازار از ساعت ۸:۳۰ الی ۹:۰۰ است که در آن معامله‌ای اتفاق نمی‌افتد و فقط امکان ثبت، ویرایش و حذف سفارش وجود دارد.
بنابراین کل جلسه معاملاتی آتی سهام ۴ساعت است. همچنین روزهای پنجشنبه معاملات آتی سبد سهام برگزار نمی‌شود.
جلسه معاملاتی آتی سبد سهام، دوره پایانی ندارد.
کد معاملاتی بازار آتی
سرمایه گذاران برای فعالیت در بازار آتی کالا می بایست کد معاملات ابزار مشتقه کالا دریافت نمایند. در حالیکه برای فعالیت در بازار آتی سبد سهام تنها نیاز به اخذ کد بورسی است. فعالان می توانند با کد بورسی خود اقدام به خرید و فروش در بازار آتی سبدسهام نمایند.
براساس ماده ۸ دستورالعمل معاملات قراردادهای آتی، بورس میتواند در مورد تعداد کارگزارانی که یک مشتری میتواند از طریق آنها معامله کند، محدودیت تعیین نماید.
درحال حاضر، در بازار آتی هر مشتری صرفا میتواند نزد یک کارگزاری اقدام به کدگیری نماید و در صورتی که قصد همکاری با کارگزاری دیگری را داشته باشد، میتواند کد آتی خود را به شرط آنکه موقعیت باز نداشته باشد، از کارگزاری مبدا به کارگزاری مقصد انتقال دهد.
اما برای معاملات آتی سبد سهام این محدودیت وجود ندارد و فعالان می توانند از طریق کارگزاری‌های متفاوت اقدام به کدگیری و انجام معامله نمایند.
حساب های بانکی
در بازار آتی کالا داشتن 2حساب الزامی است: یکی حساب عملیاتی (در اختیار بورس) و دیگری حساب پشتیبان (حساب شخصی).
در واقع در این بازار همواره موجودی در حساب خود معامله گر قراردارد. البته معامله گر حق برداشت از حساب عملیاتی را ندارد و بورس آن حساب را مسدود می‌کند.
معامله گر برای برداشت از حساب باید درخواست خود را به کارگزاری داده و سپس بورس در خواست انتقال وجه را از حساب عملیاتی به حساب شخصی فرد تایید نماید.
لازم به ذکر است حساب‌های معرفی شده برای معاملات آتی کالا باید از نوع حساب های قرض الحسنه یا کوتاه مدت عادی بانک سامان یا بانک ملت باشد.
لذا معامله گران نمی‌توانند نوع دیگری حساب را انتخاب کنند یا شماره حساب مربوط به سایز بانک ها را اعلام نمایند.
اما در بازار آتی سبد سهام تنها نیاز به یک حساب عملیاتی است. در واقع معامله گر موجودی را به حساب کارگزار واریز می نماید و هنگام برداشت از حساب، موجودی از حساب کارگزار به حساب عملاتی وی واریز می شود.
لازم به ذکر است حسابی که برای معاملات آتی سبد سهام معرفی می‌شود میتواند شماره حساب از هر بانکی که مورد تایید کارگزاری است باشد.
در بازار آتی کالا برای هر قرارداد یک اندازه قرارداد تعریف می شود. به طور مثال اندازه قرارداد برای آتی سکه ، ۱۰ سکه بود یعنی با خرید یک حجم از قرارداد آتی سکه در واقع ۱۰ عدد سکه خریداری می شد. یا در قراردادهای آتی انواع زعفران اندازه قرارداد ۱۰۰ گرم است. یعنی برای خرید یک کیلو زعفران باید در بازار آتی ۱۰ قرارداد خرید گرفته شود.
در بازار آتی سبد سهام نیز هر نماد طبق قرارداد مشخصات قرارداد، اندازه قرارداد مشخصی دارد.
در مشخصات قرارداد، تعداد سهامی که هر فرد برای یک قرارداد می بایست تحویل بدهد مشخص شده است. در واقع هر فرد با خرید یا فروش یک قرارداد آتی سبد سهام به تعدادی که در مشخصات قرارداد (سهام پایه) ذکر شده است سهم تحویل می گیرد و یا می دهد.
حداکثر حجم هر سفارش در معاملات آتی
حداکثر حجم هر سفارش در قراردادهای آتی کالا برابر با ۲۵ قرارداد است . البته سامانه آنلاین به لحاظ نرم افزاری طوری طراحی شده است که معامله‌گران می‌توانند هر تعداد حجم را به عنوان سفارش در سیستم ثبت نمایند. اما سامانه به طور اتوماتیک این سفارش را به تعدادی سفارش ۲۵ تایی و یا کمتر تبدیل می‌کند و برای بورس ارسال می‌نماید.
در قراردادهای آتی سبد سهام حداکثر حجم هر سفارش ۱۰۰ قرارداد است.
کارمزد معاملات قراردادهای آتی
در بازار آتی کالا تا نیمه اول سال ۹۷ کارمزدها به صورت مقدار ثابت بود. اما در حال حاضر کارمزد معاملات قراردادهای آتی کالا (زعفران) برابر با ۰.۰۰۰۶۸ ارزش قرارداد است.
در معاملات آتی سبد سهام کارمزد معاملات برابر با ۰.۰۰۱ ارزش قرارداد است. البته در حال حاضر سازمان بورس از حق نظارت خود برای توسعه و رونق بازار صرف نظر کرده است. اگر بازار آتی سبد سهام رونق بگیرد حق نظارت سازمان به کارمزد معاملات اضافه خواهد شد. این میزان توسط سازمان مشخص خواهد شد.
حداقل تغییر قیمت
در بازار آتی کالا (زعفران) حداقل تغییر قیمت برابر با ۱۰۰ ریال ( ۱۰ تومان) است. اما در بازار آتی سبد سهام حداقل تغییر قیمت ۱ ریال است.
در واقع در بازار آتی کالا معامله گر تنها اعداد مضرب ۱۰ (در بازه قیمت های مجاز) را میتواند به عنوان قیمت سفارش در سیستم ثبت نماید. اما در بازار آتی سبد سهام معامله گر می تواند تمامی اعداد مضرب ۱ ریال را وارد سامانه نماید.
وجه تضمین در بازار آتی
در بازار آتی کالا وجه تضمین از طریق اطلاعیه های بورس کالا به میزان مشخصی اعلام می شود. این میزان برای همیشه ثابت نیست و با تغییر در قیمت قراردادهای آتی برای ۵ روز متوالی، میزان آن تغییر می کند.
در واقع اگر ۵ روز متوالی قیمت قراردادهای آتی کالا از میزان وجه تضمین تعیین شده توسط بورس کالا بیشتر باشد وجه تضمین افزایش می یاید و بالعکس.
بر اساس تغییرات قیمت قراردادهای آتی کالا، ممکن است طی یک ماه مقدار وجه تضمین ثابت باشد. در واقع معامله گران آتی کالا برای اخذ موقعیت در هر قیمتی، مقدار ثابتی را پرداخت می نمایند.
اما در بازار آتی سبد سهام وجه تضمین به صورت ۲۰ درصد ارزش معامله در نظر گرفته می شود. به بیان دیگر طی یک جلسه معاملاتی با تغییر قیمت خرید یا فروش مقدار وجه تضمین نیز تغییر می کند. یعنی با هر قیمتِ معامله ای وجه تضمین تغییر می نماید.
گفتنی است در هر دو بازار وجه تضمین تقریبا ۲۰ درصد ارزش قرارداد است. با این تفاوت که در بازار آتی سبد سهام وجه تضمین دقیقا برابر با ۲۰ درصد ارزش معامله است اما در بازار آتی کالا وجه تضمین حدود ۲۰ درصد ارزش قرارداد است.
حداقل وجه تضمین در معاملات آتی
حداقل وجه تضمین در قراردادهای آتی کالا برابر با ۷۰ درصد وجه تضمین اولیه است. در حالیکه در قراردادهای آتی سبد سهام حداقل وجه تضمین برابر با ۷۰ درصد وجه تضمین لازم (نه وجه تضمین اولیه) می باشد.
نکته: وجه تضمین لازم هر روز به صورت ۲۰ درصد ارزش قرارداد بر اساس قیمت تسویه (پایانی) اعلام می‌شود. در بازار آتی کالا مفهومی تحت عنوان وجه تضمین لازم وجود ندارد.
دارایی پایه
در بازار آتی کالا دارایی یک کالا با استانداردی مشخص است. در بازار آتی سبد سهام دارایی پایه، سبدی از سهام مختلف است.
قیمت مبنای نقدی
برای ارزش گذاری قراردادهای آتی معامله گران قیمت نقدی دارایی پایه را به عنوان قیمت مبنا در نظر می گیرند.
قیمت مبنای نقدی در بازار آتی کالا همان قیمت نقدی کالا در بازار است. به طور مثال قیمت نقدی زعفران در بازار یا قیمت گواهی سپرده زعفران در بورس مبنای قیمت نقدی قراردادهای آتی زعفران در نظر گرفته می‌شود.
در بازار آتی سبد سهام، قرارداد آتی بر روی سبدی از سهام که متناظر با یک شاخص مشخص است تعریف می شود. بنابراین محاسبه ارزش سبد سهام (دارایی پایه) در هر لحظه کاری دشوار است.
با این حال به دلیل یکسان بودن بازدهی سبد سهام با بازدهی شاخص متناظر، می توان قیمت مبنای نقدی قرارداد آتی سبد سهام را برابر با مقدار شاخص متناظر در نظر گرفت.
یعنی ازرشگذاری قرارداد آتی سبد سهام بر اساس مقدار شاخص مربوط به آن قرارداد صورت می‌گیرد.
قیمت تسویه در بازار آتی
طبق دستورالعمل بورس، نحوه محاسبه قیمت تسویه در بازار آتی سبد سهام دقیقاً برابر با نحوه محاسبه آن در بازار آتی کالا است.
در بازار آتی چنانچه حجم معاملات نیم ساعت پایانی مساوی یا بیشتر از ۲۰ درصد حجم کل معاملات جلسه معاملاتی باشد، آنگاه قیمت تسویه بر اساس میانگین موزون قیمت‌های معامله شده در نیم ساعت پایانی محاسبه می‌شود.
اما اگر حجم معاملات در نیم ساعت پایانی کمتر از ۲۰ درصد حجم کل معاملات باشد، قیمت تسویه بر اساس میانگین موزون قیمت‌های معامله شده در یک ساعت پایانی جلسه معاملاتی محاسبه می‌شود.
به شرطی که حجم معاملات در یک ساعت پایانی بیش از ۲۰ درصد حجم کل معاملات انجام شده باشد. در غیر این صورت میانگین موزون قیمت کل معاملات انجام شده طی جلسه معاملاتی، ملاک محاسبه قیمت تسویه قرار می‌گیرد.
اما به دلیل محدودیت‌های زیر ساختی در حال حاضر قیمت تسویه در بازار آتی سبد سهام به صورت میانگین موزون قیمت معاملات انجام شده طی جلسه معاملاتی محاسبه می‌شود.
دامنه نوسان
دامنه نوسان در هر دو بازار آتی کالا و آتی سبد سهام یکسان و برابر با۵±است.
برای کسب اطلاعات بیشتر فیلم‌های آموزشی زیر را مشاهده کنید
https://www.aparat.com/playlist/7699010
